نمک چیست ؟ بدون دانستن دانش شیمی نیز بسیاری از مردم میتوانند تعریف خوبی از نمک داشته باشند. شیمیِ نمک نشان میدهد که این ماده از ترکیبات یونی است. یونها توسط پیوندهای یونی به یکدیگر متصل شدهاند. نمک خوراکی یا سدیم کلرید (NaCl)(𝑁𝑎𝐶𝑙) شناخته شدهترین نوع نمک است که کاربردهای زیادی در آشپزی و همچنین صنعت دارد که در پوسته زمین به فراوانی یافت میشود. در زیر برخی دیگر از نمکها پرکاربرد به همراه ویژگی و موارد استفاده آنها، فهرست شده است.
- پتاسیم دیکرومات (K۲Cr۲O۷)(𝐾۲𝐶𝑟۲𝑂۷): ترکیبی بسیار سمی، قابل اشتعال و سرطانزا است و بیشتر برای ساخت محلولهای تمیزکننده قوی استفاده میشود.
- کلسیم کلرید (CaCl۲)(𝐶𝑎𝐶𝑙۲): جذب کننده بسیار خوب آب است و در زمستان برای یخزدایی جادهها استفاده میشود.
- مس سولفات (CuSO۴)(𝐶𝑢𝑆𝑂۴): جذب کننده بسیار خوب آب است و در کودها و غذاهای فرآوری شده به کار میرود.
- سدیم بیسولفات (NaHSO۴)(𝑁𝑎𝐻𝑆𝑂۴): برای کاهش pH محلولها استفاده میشود.
نمک از یون ساخته میشود. یون، اتم یا گروهی از اتمهای باردار هستند که به دو دسته کاتیون و آنیون تقسیم میشوند.
- آنیونها: به یونهایی گفته میشود که با جذب الکترون در لایه بیرونی بار منفی دارند. نافلزاتی مانند کلر و بیشتر هالوژنها میل به جذب الکترون دارند.
- کاتیونها: به یونهایی گفته میشود که با از دست دادن الکترون بار مثبت دارند. فلزاتی سدیم، منیزیم و کلسیم میل به از دست دادن الکترون دارند و در دسته کاتیونها قرار میگیرند.
یونهای میتواند ترکیبات معدنی مانند کلرید (Cl−)(𝐶𝑙−) یا ترکیباتی آلی مانند استات (CH۳COO−)(𝐶𝐻۳𝐶𝑂𝑂−) باشند. همچنین میتواند از یونهای تک اتمی مثل فلورید (F−)(𝐹−) یا یونهای چند اتمی مانند سولفات (SO۲−۴)(𝑆𝑂۴۲−) ساخته شوند.
برای تعیین فرمول شیمیایی نمکها باید کاتیون و آنیون مشخص شود. برای مثال NaCl𝑁𝑎𝐶𝑙 را در نظر بگیرد. مولکول نمک از کاتیون سدیم Na+𝑁𝑎+ و آنیون کلرید Cl−𝐶𝑙− تشکیل شده است.
نمکها معمولاً انحلالپذیری خوبی در حلالهای قطبی مانند آب دارند و بهطور کامل در آنها تفکیک میشوند. کاتیونها توسط بخش منفی مولکول آب یعنی اکسیژن جذب شده و آنیونها به سمت بخش مثبت آب یا هیدروژنها کشیده میشوند.
NaCl(s)+H2O(l)⇌Na+(aq)+Cl−(aq)𝑁𝑎𝐶𝑙(𝑠)+𝐻2𝑂(𝑙)⇌𝑁𝑎+(𝑎𝑞)+𝐶𝑙−(𝑎𝑞)
در دنیای کانیشناسی و زمینشناسی، سدیم کلرید یا نمک خوراکی با نام «هالیت» (Halite) شناخته میشود.